عهد و پیمان الهی با انسان

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَني‏ آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ‏ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هذا غافِلينَ ؛ و به یاد آور زمانی که پروردگارت٬ از پشت بنی آدم٬ فرزندان و ذرّیّه آنان را بر گرفت و آنان را گواه بر خودشان ساخت و فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: بلی٬‌ما گواهی دادیم که تو پروردگار ما هستی ٬‌این اقرار گرفتن از ذریّهٔ آدم برای آن بود تا در روز قیامت نگویید : ما از این ٬ غافل بودیم.» اعراف/۱۷۲

«ذریّه» یا از «ذَرّ» به معنای ذرّات بسیار کوچک غبار ( یا مورچه های ریز) است ٬ که مراد از آن در اینجا٬ اجزای نطفهٔ انسان و یا فرزندان کوچک و کم سن و سال می باشد ٬ یا از ریشهٔ «ذَرو» به معنای پراکنده ساختن و یا از « ذَرأ» به معنایآفریدن است.امّا اغلب به فرزندان گفته می شود.
چگونگی پیمان گرفتن خدا از بنی آدم در این آیه بیان نشده است ٬ ولی مفسّران اقوال متعددی بیان کرده اند که مشهورترین آن ها دو قول است؛
الف) طبق روایات٬‌پس از خلقت حضرت آٔم ٬ همه فرزندان او تا پایان دنیا به صورت ذرّات ریز و پراکنده ٬‌همچون مورچگان از پشت او بیرون آمده ٬ مورد خطاب و سؤال الهی قرار گرفتند و به قدرت الهی به ربوبیّت خدا اعتراف کردند. سپس همه به صلب و گل آدم برگشتند تا به تدریج و به طور طبیعی به این جهان بیایند. این عالم را « عالم ذرّ» و آن پیمان را « پیمان ألَست» می گویند.
امام صادق(ع) فرمود: بعضی از ذریّه آدم در عالم ذرّ به زبان اقرار کردند ٬‌ولی ایمان قلبی نداشتند. از پیامبر(ص) نقل شده که این اقرار ٬‌روز عرفه انجام شده است.
ب) مراد از عالم ذرّ ٬ همان پیمان فطرت و تکوین می باشد. یعنی هنگام خروج فرزندان آدم از صلب پدران به رحم مادران که ذرّاتی بیش نیستند ٬‌خداوند فطرت توحیدی و حقّ جویی را در سرشت آن ها می نهد و این سرّ الهی به صورت یک حسّ درونی در نهاد و فطرت همه ٬ به ودیعت نهاده می شود. همچنین در عقل و خردشان ٬‌خداباوری به صورت یک حقیقت خود آگاه نقش می بندد. ولذا فطرت و خرد بشری ٬‌ بر ربوبیّت خداوند گواهی می دهد. در بعضی روایات که از امام صادق(ع) دربارهٔ فطرت سؤال شده است ٬ امام ٬ فطرت را همان عالم ذرّ دانسته اند.
در برخی روایات ٬ فطرت ٬ اثر عالم ذرّ است نه خود آن ٬ « ثبت المعرفة فی قلوبهم و نسوا الموقف» ٬‌بنابراین انسان ها در زمان و موقفی اقرار کرده ٬‌ولی آن را فراموش کرده اند ٬ و اثر آن اقرار همان فطرتی است که گرایش دل به سوی اوست. به هر حال آیه ٬‌مورد گفتگوی متکلّمین ٬‌محّثین و مفسّرین است ٬ لذا ما علم آن را به اهلش که همان راسخان در علم هستند ٬‌واگذار می کنیم.

منبع: تفسیر نمونه / کافی ٬‌ج۲ ٬ص۱۳ / تفسیرنورالثقلین / تفسیر درّالمنثور

موضوعات مرتبط: نمی از یمی ( نکاتی از آیات قرآن) بینات...